Ήξερες ότι...
♦ Οι Έλληνες Εβραίοι και οι Ελληνίδες Εβραίες συμμετείχαν ενεργά στην Εθνική Αντίσταση κατά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, μέσα από τις γραμμές του Εθνικού Απελευθερωτικού Μετώπου (ΕΑΜ). Για περισσότερες λεπτομέρειες, ντοκουμέντα και αφηγήσεις, μπορείτε να επισκεφτείτε την έκθεση «Συναγωνιστής: Έλληνες Εβραίοι στην Εθνική Αντίσταση» του Εβραϊκού Μουσείου της Ελλάδας (ψηφιακή πρόσβαση στο http://goo.gl/NWbGCb) ή να προμηθευτείτε το ομώνυμο ντοκιμαντέρ.
♦ Και σε άλλες χώρες της Ευρώπης, οι Εβραίοι που κατάφεραν να ξεφύγουν από τις συλλήψεις και τις εξοντώσεις πήραν μέρος στις αντιστασιακές ομάδες παρτιζάνων, αλλά συγκρότησαν και οι ίδιοι εξαρχής ένοπλες ομάδες αντίστασης, όπως η Εβραϊκή Οργάνωση Μαχητών.
♦ Αντιθέτως, κάποιοι άλλοι Έλληνες την ίδια περίοδο όχι μόνο δεν συμμετείχαν στον αγώνα ενάντια στη ναζιστική Γερμανία και τους συμμάχους της, αλλά αντιθέτως συνεργάζονταν μαζί τους. Μπορείς να βρεις περισσότερες πληροφορίες για τους Έλληνες συνεργάτες των ναζί;
ΑΣ ΕΡΕΥΝΗΣΟΥΜΕ…
♦ Ήδη πριν από τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, είχαν διαμορφωθεί και στην Ελλάδα φασιστικές ομάδες. Μία από αυτές ονομαζόταν «Εθνική Ένωσις Ελλάς» (γνωστή ως Τρία Έψιλον – ΕΕΕ) και ιδρύθηκε στη Θεσσαλονίκη. Προέτασσε τον αντισημιτισμό και τον αντικομμουνισμό. Οργάνωσε και συμμετείχε σε επιθέσεις και πογκρόμ εναντίον των ντόπιων Εβραίων.
♦ Πριν από τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο και το Ολοκαύτωμα, στη Θεσσαλονίκη υπήρχε η μεγαλύτερη ισραηλιτική κοινότητα της Ελλάδας.
♦ Η Ζερμαίν Ματαλών Κοέν απεβίωσε τον Φεβρουάριο του 2016: ήταν 105 ετών και η γηραιότερη επιζήσασα του Άουσβιτς. Γεννήθηκε και μεγάλωσε στη Θεσσαλονίκη. Με την έναρξη του πολέμου φυγαδεύτηκε με τον σύζυγό της στην Αθήνα, ωστόσο ένας καταδότης τούς πρόδοσε και μεταφέρθηκαν στο Άουσβιτς-Μπιρκενάου (πηγή και περισσότερες πληροφορίες: Ισραηλιτική Κοινότητα Αθηνών, «Έφυγε η γηραιότερη επιζήσασα του Auschwitz, Ζερμαίν Ματαλών Κοέν», προσβάσιμο στο http://goo.gl/e8PXxT).
♦ Γνωρίζεις άλλες ιστορίες από Έλληνες Εβραίους που παραδόθηκαν στις γερμανικές αρχές από ντόπιους καταδότες;
Ας επισκεφτούμε...
♦ Την πλατεία Ελευθερίας στη Θεσσαλονίκη και το Μνημείο του Ολοκαυτώματος εκεί. Περισσότερες πληροφορίες για την εβραϊκή κοινότητα της Θεσσαλονίκης, τη ζωή και τους διωγμούς των Εβραίων της πόλης θα βρείτε στο Εβραϊκό Μουσείο Θεσσαλονίκης.
♦ Την Αγορά Μοδιάνο στην ίδια πόλη, σχεδιασμένη από τον αρχιτέκτονα Ελί Μοδιανό, με σεφαραδίτικη εβραϊκή καταγωγή. Τι γνωρίζεις για την ιστορία των σεφαραδιτών;
♦ Στη θέση της Αγοράς Μοδιάνο βρισκόταν παλαιότερα το συγκρότημα Ταλμούδ Τορά, που στέγαζε συναγωγές, σχολεία αλλά και βιοτεχνίες. Το κομμάτι αυτό γης είχε παραχωρηθεί στις εβραϊκές κοινότητες που εγκαταστάθηκαν στη Θεσσαλονίκη τον 15ο-6ο αιώνα.
♦ Περισσότερες πληροφορίες για τα εβραϊκά μνημεία της Θεσσαλονίκης θα βρεις στον ιστότοπο του Δήμου της πόλης (Δήμος Θεσσαλονίκης, «Εβραϊκά μνημεία», προσβάσιμο στο https://goo.gl/5ymZ52).
ΉΞΕΡΕΣ ΟΤΙ…
♦ Τα Γιάννενα ήταν μία από τις περιοχές στις οποίες διέμεναν οι Ρωμανιώτες, Έλληνες Εβραίοι με συνεχή παρουσία στον ελλαδικό χώρο ήδη από τον 3ο αιώνα π.Χ.;
ΑΣ ΑΝΑΖΗΤΗΣΟΥΜΕ…
♦ Σε ποιες άλλες ελληνικές πόλεις υπήρχαν εβραϊκές κοινότητες;
ΉΞΕΡΕΣ ΟΤΙ…
♦ Το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης είναι χτισμένο πάνω στο αρχαιότερο εβραϊκό κοιμητήριο της Ευρώπης, που καταστράφηκε το 1942 από τους ναζί με τη ενεργή βοήθεια των τοπικών, ελληνικών αρχών; Η καταστροφή αυτή συνοδεύτηκε από τη σκύλευση των νεκρών και τη σύληση των τάφων τους, που ήρθε να ολοκληρώσει τη δολοφονία σχεδόν 50.000 Θεσσαλονικέων Εβραίων την περίοδο του Δεύτερου Παγκόσμιου Πολέμου. Το εν λόγω κοιμητήριο φέρεται να ιδρύθηκε κατά τη ρωμαϊκή εποχή, όταν οι πρώτοι Εβραίοι άρχισαν να εγκαθίστανται στην Ευρώπη, δηλαδή πριν από περισσότερα από 2.000 χρόνια.
ΑΣ ΣΥΖΗΤΗΣΟΥΜΕ…
♦ Πώς σε κάνει να νιώθεις το γεγονός ότι πάνω από το βίαια κατεστραμμένο κοιμητήριο βρίσκεται ένα πανεπιστήμιο;
♦ Ποιος ο ρόλος της διατήρησης της μνήμης σε μια σύγχρονη κοινωνία;