ΔΙΚΤΥΟ ΕΝΝΟΙΩΝ

Η συζήτηση για τη σχέση θεωρίας και πράξης είναι μια μακρόχρονη, ανοιχτή ακόμη διαμάχη, η οποία όμως στην εκπαίδευση βρίσκει κατ’ ανάγκη την ισορροπία της. Η δασκάλα και ο δάσκαλος φαίνεται να αποτελούν τη γέφυρα μεταξύ επιστήμης και θεωρίας από τη μία, πρακτικής εφαρμογής και άσκησης από την άλλη. Οι ίδιοι ωστόσο βρίσκονται διαρκώς αντιμέτωποι με τη θεωρητική τους επάρκεια και την πρακτική εφαρμογή, ενώ συχνά στέκονται αμήχανοι στην απόσταση που μπορεί να υπάρχει μεταξύ μιας ιδεατής, επιθυμητής διδακτικής εμπειρίας με την πραγματικότητα. Ποιος θα διδάξει τότε τη δασκάλα και τον δάσκαλο; Ποιος θα τους δείξει τον δρόμο ανανεώνοντας το ενδιαφέρον τους;
Στο Δίκτυο Εννοιών της Δημοκρατικής Παιδείας ερχόμαστε σε επαφή με απόψεις, γνώμες και επιχειρήματα γύρω από τα θεωρητικά και κοινωνικοπολιτικά ζητήματα που συναντούμε καθημερινά, εμπνεόμαστε νέους τρόπους διδασκαλίας, εντοπίζουμε πτυχές του θεωρητικού πλαισίου που αναπόφευκτα συνοδεύει κάθε λογής σχολικές δραστηριότητες, δημιουργούμε νέες πρακτικές που ενισχύουν το όραμα ενός δημιουργικού, δημοκρατικού σχολείου.
Οι έννοιες που περιλαμβάνονται στην παρούσα ενότητα δεν προσεγγίζονται με όρους αμιγώς «θεωρητικούς» ή αμιγώς «διδακτικούς», ούτε η ανάλυσή τους επιλέγει την παραδοσιακή οδό «ορισμός – πληροφορία – άσκηση». Επειδή οι εν λόγω έννοιες είναι άμεσα ή έμμεσα παρούσες στην καθημερινότητά μας, μέσα από τις πρακτικές, τις αντιλήψεις και τις κοινωνικές σχέσεις που τις απηχούν, ξεκινούμε πρώτα με την κριτική προσέγγιση αυτών των κοινωνικών πρακτικών και αντιλήψεων ώστε να φτάσουμε στις έννοιες που επιδιώκουμε να αναδείξουμε, με ματιά κριτική και απαλλαγμένη –όσο το δυνατόν– από «παραδεδομένες» και «προφανείς» αποφάνσεις.
Επιχειρούμε επομένως να συμβάλουμε στην προβληματοποίηση αντιλήψεων και πρακτικών που η καθημερινή τους παρουσία στη ζωή μας τείνει να παγιώνει το νόημά τους ως αναμφισβήτητο και ορθό δημιουργώντας στερεότυπα που αναπαράγουν την κοινωνική ανισότητα. Στην παρούσα ενότητα ερχόμαστε αντιμέτωπες/οι με ευρέως διαδεδομένα στερεότυπα (π.χ. για τις μετανάστριες και τους μετανάστες, την πολιτική, τη δημοκρατία, τα δικαιώματα, τις γυναίκες, την ελευθερία) προσπαθώντας να τα αποδομήσουμε μέσα από τον διάλογο και το επιχείρημα, την αναζήτηση πηγών, την αμφισβήτηση των δεδομένων και την ανάδειξη της κοινωνικής αλληλεγγύης και της αναζήτησης του τρόπου με τον οποίο μπορούν να υπάρξουν ή να (επαν)εφευρεθούν σήμερα πρακτικές ισότιμης κοινωνικής συνύπαρξης.
Εκτιμώντας δε ότι τα «έτοιμα διδακτικά πακέτα» περισσότερο υποσκάπτουν τη δημιουργικότητα και την ανάγκη ανταπόκρισης στις διαφορετικές ανάγκες κάθε σχολικής τάξης, το Δίκτυο Εννοιών της Δημοκρατικής Παιδείας δεν επιχειρεί να παρουσιάσει μια «πλήρη» πρόταση προσέγγισης των εν λόγω εννοιών. Τα περιεχόμενα των εννοιών επιδιώκουν να επιτελέσουν πολλαπλές λειτουργίες, χρησιμεύοντας είτε ως προτάσεις διδακτικού υλικού είτε ως βάση για περαιτέρω εμβάθυνση είτε ως πηγή έμπνευσης για τον/την εκπαιδευτικό είτε ακόμη και ως αφορμή για την έναρξη ενός παιχνιδιού διαλόγου ή debate ανάμεσα στους μαθητές και τις μαθήτριες. Επιπλέον, τα περιεχόμενα του Δικτύου Εννοιών είναι δυνατόν να χρησιμεύσουν είτε ως «παρεκβάσεις» κατά τη διάρκεια των καθημερινών μαθημάτων, σε σημεία που η/ο εκπαιδευτικός κρίνει πως υπάρχει εννοιακή σχέση, είτε ως συμπληρωματική πηγή για σχετικά μαθήματα είτε ακόμα και ως πρώτη ύλη για τη διαμόρφωση εναλλακτικών διαθεματικών «μαθημάτων» εντός ή εκτός του ωρολόγιου προγράμματος.