Ας μάθουμε...
♦ Κινήματα αντίστασης στον φασισμό και στον ναζισμό αναπτύχθηκαν σε πολλές κατακτημένες χώρες. Μάλιστα, οι αντάρτες και οι αντάρτισσες των ευρωπαϊκών χωρών την περίοδο του Δεύτερου Παγκόσμιου Πολέμου ονομάζονταν «παρτιζάνοι» (ιταλ. partigiani). Για την αναζήτηση σχετικών πληροφοριών, η τάξη μπορεί να χωριστεί σε ομάδες που θα αναλάβουν να ερευνήσουν τα αντιστασιακά κινήματα που αναπτύχθηκαν στις χώρες οι οποίες ενεπλάκησαν στον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο.
♦ Εξεγέρσεις σημειώθηκαν και μέσα στα στρατόπεδα συγκέντρωσης, όπως στην Τρεμπλίνκα το 1943. Κάποιοι κρατούμενοι κατάφεραν να σωθούν, κάποιοι άλλοι όχι. Ωστόσο, οι πράξεις αντίστασης σε τόσο αντίξοες συνθήκες γέμιζαν με δύναμη τους κρατούμενους και αποδείκνυαν ότι καμιά δυναστική εξουσία τελικά δεν είναι ανίκητη.
ΑΣ ΑΝΑΖΗΤΗΣΟΥΜΕ…
♦ Η επίθεση των ναζιστικών δυνάμεων στην Ελλάδα, κατά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, βρήκε μπροστά της την ισχυρή αντίσταση του λαού της χώρας, και με αυτόν τον τρόπο αναχαιτίστηκε. Άνθρωποι κάθε ηλικίας και φύλου ρίχτηκαν με αυταπάρνηση στον αντικατοχικό αγώνα, με συνθήματα την ελευθερία και τη λαοκρατία.
♦ ΕΑΜ, ΕΛΑΣ, ΕΠΟΝ, ΕΔΕΣ: Σε τι αναφέρονται αυτά τα αρχικά;
♦ Πόσοι άνθρωποι συμμετείχαν σε αυτές τις οργανώσεις; Πόσο πληθυσμό είχε τότε η Ελλάδα;
ΑΣ ΔΟΥΜΕ…
♦ Την ταινία Το ξυπόλυτο τάγμα σε σκηνοθεσία Γκρεγκ Τάλλας και μουσική Μίκη Θεοδωράκη, για την αντιστασιακή δράση των παιδιών που οι ναζί εκδίωξαν από το Παπάφειο Ορφανοτροφείο της Θεσσαλονίκης.
ΑΣ ΣΥΖΗΤΗΣΟΥΜΕ…
♦ Μόλις λίγο καιρό μετά την εισβολή των ναζί στην Ελλάδα το 1941, η Κομμαντατούρ ανακοινώνει:
♦ Γνωρίζετε το περιστατικό; Σε τι αναφέρεται η ανακοίνωση των κατακτητών;
♦ Τη συγκεκριμένη χρονική στιγμή τι πιστεύεις ότι συμβόλιζε η ναζιστική σημαία στην Ακρόπολη και τι η ελληνική;
♦ Τι αντίκτυπο εκτιμάς ότι είχε η πράξη του Γλέζου και του Σάντα στον αθηναϊκό λαό που βρισκόταν στην πρώτη περίοδο κατοχής από τις ναζιστικές δυνάμεις;
♦ Για περισσότερες πληροφορίες, μπορούμε να ανατρέξουμε σε σχετική συνέντευξη του Απόστολου (Λάκη) Σάντα: «1941: Γλέζος και Σάντας κατεβάζουν τη σβάστικα από την Ακρόπολη», στο tvxs.gr.
ΑΣ ΔΙΑΒΑΣΟΥΜΕ…
♦ Τι έγραφαν οι εφημερίδες της εποχής για το περιστατικό.
Το απόσπασμα προέρχεται από την εφημερίδα Η Βραδυνή και δημοσιεύτηκε στις 2.6.1941 (πηγή: Spy, «Ήταν σαν σήμερα που ο Μανώλης Γλέζος και ο Λάκης Σάντας ξεβρώμισαν την Ακρόπολη», jungle-report.blogspot.gr).
♦ Πώς θα σχολίαζες το απόσπασμα;
♦ Τι σκέψεις κάνεις σχετικά με τη στάση που επιλέγουν να κρατήσουν τα ΜΜΕ απέναντι στον αγωνιζόμενο λαό, ειδικά σε περιόδους πολιτικών κρίσεων; Μπορείς να ανακαλέσεις κάποιο πρόσφατο παράδειγμα από τη στάση που κράτησαν τα ΜΜΕ απέναντι σε κοινωνικές κινητοποιήσεις;
♦ Ας προβληματιστούμε αναφορικά με τη σχέση της πλειονότητας των ΜΜΕ με την εκάστοτε εξουσία.
♦ Και κατόπιν ας συζητήσουμε πώς οφείλουμε να αντιμετωπίζουμε όσα ακούμε και διαβάζουμε. Εναλλακτικά, ας σκεφτούμε πώς θα είχε εξελιχθεί η ιστορία αν ο ελληνικός λαός την περίοδο της Κατοχής ασπαζόταν άκριτα τις αντιλήψεις που πρόβαλλαν τα ΜΜΕ της εποχής.
♦ Για μια εμπεριστατωμένη απάντηση στις φωνές που υποστηρίζουν ότι η πράξη του Γλέζου και του Σάντα δεν έγινε ποτέ και απλώς αναπαράγεται με σκοπό την ηρωοποίηση της αριστεράς, ας ανατρέξουμε στο Δημήτρης Ψαρράς, «Δύο ανεπιθύμητοι ήρωες», Η Εφημερίδα των Συντακτών, 29.5.2016, προσβάσιμο εδώ.
ΑΣ ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΟΥΜΕ…
♦ Το ντοκιμαντέρ Αναζητώντας τη χαμένη εικόνα: Μέρες γερμανικής κατοχής (1990), για τον καιρό της γερμανικής κατοχής στην Αθήνα.
ΑΣ ΕΠΙΣΚΕΦΤΟΥΜΕ…
♦ Τον ιστότοπο Η Αθήνα ελεύθερη για να μάθουμε την ιστορία της πόλης μας στα κατοχικά και τα μεταπολεμικά χρόνια ακολουθώντας τα αποτυπώματα σημαντικών γεγονότων της περιόδου, για να ανακαλύψουμε ντοκουμέντα μέσα από αρχειακό φωτογραφικό υλικό, για να αντλήσουμε ιδέες από το ιδιαίτερα πλούσιο εκπαιδευτικό υλικό και για να οργανώσουμε επισκέψεις σε σημεία της πόλης με μεγάλο ιστορικό ενδιαφέρον.
ΑΣ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΙΣΤΟΥΜΕ…
♦ Γνωρίζεις τον Γιόχαν Γκέοργκ Έλσερ; Για ποια πράξη του έμεινε γνωστός;
♦ Σε ποια συμπεράσματα θα κατέληγες σχετικά με τις μορφές που μπορεί να πάρει η αντίσταση σε μια δυναστική εξουσία;
ΗΞΕΡΕΣ ΟΤΙ…
♦ Αρχή του τέλους για τον ναζισμό στάθηκε η λεγόμενη Μάχη του Στάλινγκραντ, δηλαδή οι στρατιωτικές επιχειρήσεις ανάμεσα στη ναζιστική Βέρμαχτ και τον σοβιετικό Κόκκινο Στρατό, που ξεκίνησαν το καλοκαίρι του 1942 και τελείωσαν τον χειμώνα του 1943 με την επικράτηση των Σοβιετικών;
♦ Μάλιστα ο σοβιετικός στρατός ήταν ο πρώτος που έφτασε στα στρατόπεδα εξόντωσης για να απελευθερώσει τους κρατούμενους. Το 1944 απελευθέρωσαν το στρατόπεδο Μαϊντάνεκ στην Πολωνία, και λίγους μήνες αργότερα το Άουσβιτς και άλλα στρατόπεδα.
ΑΣ ΑΝΑΖΗΤΗΣΟΥΜΕ…
♦ Τι απεικονίζει η φωτογραφία που ακολουθεί; Μπορείς να βρεις περισσότερες πληροφορίες;
ΑΣ ΔΟΥΜΕ…
♦ Την ταινία Η μνήμη των στρατοπέδων (The memory of the camps, 1945), στην οποία ο Χίτσκοκ σκηνοθετεί τα πλάνα που τράβηξαν Βρετανοί κινηματογραφιστές από την απελευθέρωση του στρατοπέδου Μπέργκεν-Μπέλσεν. Η ταινία είναι διαθέσιμη στα αγγλικά εδώ.
ΑΣ ΦΑΝΤΑΣΤΟΥΜΕ…
♦ Πώς θα ήταν ο κόσμος σήμερα αν στον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο είχαν επικρατήσει οι φασιστικές και οι ναζιστικές δυνάμεις;
Ας δούμε όλη την εικόνα...
♦ Το κίνημα της Αντίστασης στην Ελλάδα δεν είχε να αντιμετωπίσει μόνο τις γερμανικές και τις ιταλικές κατοχικές δυνάμεις αλλά και τους Έλληνες συνεργάτες τους.
♦ Όταν οι ναζί κατέλαβαν την Αθήνα, διόρισαν νέες κυβερνήσεις, τις λεγόμενες κατοχικές, στις οποίες πρωθυπουργοί διετέλεσαν διαδοχικά ο Γεώργιος Τσολάκογλου, ο Κωνσταντίνος Λογοθετόπουλος και ο Ιωάννης Ράλλης.
♦ Επομένως, το κίνημα της αντίστασης που αναπτύχθηκε αρθρώθηκε όχι μόνο εναντίον των κατακτητών αλλά και εναντίον των ντόπιων τοποτηρητών τους.
♦ Τα Τάγματα Ευζώνων, γνωστά ως «Τάγματα Ασφαλείας» ή «γερμανοτσολιάδες» ήταν παραστρατιωτικές ομάδες που δημιουργήθηκαν με νόμο έπειτα από εντολή του κατοχικού πρωθυπουργού Ιωάννη Ράλλη και την έγκριση των δυνάμεων κατοχής, με σκοπό να εξοντώσουν την αντίσταση και να αντιμετωπίσουν τον ανταρτοπόλεμο και τον ΕΛΑΣ. Παράλληλα, συνεργάστηκαν στενά με τους κατακτητές (φύλαξη αιχμαλώτων, αποσπάσματα θανάτου). Έδρασαν κυρίως στη Βόρεια Πελοπόννησο, στη Στερεά Ελλάδα και στην Αθήνα. Τα μέλη των Ταγμάτων Ασφαλείας εκτιμώνται σε περισσότερα από 20.000.
♦ Είναι χαρακτηριστικό ότι στο τέλος του πολέμου, όταν οι Γερμανοί αποχωρούσαν από την Πελοπόννησο, τα Τάγματα Ασφαλείας κάλυψαν την αποχώρησή τους και τους προστάτεψαν. Μάλιστα, στην Πάτρα ο διοικητής του τάγματος έθεσε ως όρο για την παράδοσή του να διασφαλιστεί η ανενόχλητη αποχώρηση των Γερμανών από την περιοχή.
ΑΣ ΔΙΑΒΑΣΟΥΜΕ…
Αρκετοί ήταν οι βιομήχανοι οι οποίοι έσπευσαν να συνεργαστούν με τον κατακτητή για να καλύψουν τις ανάγκες των κατοχικών στρατευμάτων. Για παράδειγμα στο Ναύπλιο οι κατοχικές αρχές αγόρασαν όλο το στοκ σε τοματοπολτό και κονσέρβες λαχανικών γνωστής κονσερβοποιίας της περιοχής και παράγγειλαν ένα εκατομμύριο μέτρα βαμβακερών και μάλλινων υφασμάτων σε εργοστάσια κλωστοϋφαντουργίας. […] Στην κατηγορία του οικονομικού δωσιλογισμού εντάχθηκαν οι πλέον ετερόκλητες περιπτώσεις. Έτσι στην ίδια κατηγορία συναντάμε το βιομήχανο Μ.Τ., ο οποίος, όπως είδαμε και παραπάνω, κατηγορείται ότι παρέδωσε στα κατοχικά στρατεύματα 60.259 οκάδες σαπουνιού και μεγάλες ποσότητες καυστικής ποτάσας αλλά και τον Κ.Λ., ο οποίος κατηγορείται ότι προμήθευσε τα ιταλικά στρατεύματα με μικρές ποσότητες ξυλείας. Στην ίδια κατηγορία επίσης κατατάσσεται και η περίπτωση των κατηγορούμενων Μ.Β. και Ε.Μ. από το χωριό Τολό, οι οποίοι κατηγορούνται ότι προμήθευαν τα στρατεύματα κατοχής με αλάτι το οποίο ίδιοι μάζευαν από την παραλία του χωριού τους.
Γαλάνης, Γεώργιος Β., Ο δοσιλογισμός, τα Τάγματα Ασφαλείας και το ΕΑΜ: Η περίπτωση της Αργολίδας, Διπλωματική Εργασία ΠΜΣ «Πολιτική Επιστήμη και Ιστορία» Πάντειο Πανεπιστήμιο Πολιτικών και Κοινωνικών Επιστημών, Αθήνα 2015.
ΑΣ ΑΝΑΖΗΤΗΣΟΥΜΕ…
♦ Ποιες αιτίες πιστεύεις ότι οδήγησαν τμήμα του ελληνικού λαού να συνεργαστεί με τους κατακτητές του;
ΑΣ ΠΑΙΞΟΥΜΕ ΜΑΘΑΙΝΟΝΤΑΣ…
♦ Ανατρέχουμε στη δραστηριότητα με τίτλο «Ο όρκος στην πολιτική», όπου θα διαβάσουμε τον όρκο των ελασιτών και τον όρκο των ταγματασφαλιτών, ώστε να εντοπίσουμε τις διαφορές ανάμεσα στην υπακοή και τη δέσμευση, και να προβληματιστούμε σχετικά με την έννοια και την πρακτική της ανυπακοής.
ΗΞΕΡΕΣ ΟΤΙ…
♦ Μία από τις «αξίες που δίδασκαν» τα Τάγματα Ασφαλείας στα μέλη τους ήταν ο αντικομμουνισμός;
♦ Ο βίαιος αντικομμουνισμός αποτέλεσε θεμελιώδες δόγμα του φασισμού και του ναζισμού;
♦ Ανάμεσα στις αιτίες που οδήγησαν στην ίδρυση των Ταγμάτων Ασφαλείας ήταν η ανησυχία για την εξάπλωση των ιδεών και της οργανωτικής δύναμης του ΕΑΜ και του ΕΛΑΣ και η προσπάθεια να διασφαλιστεί ότι μετά το τέλος του πολέμου η Ελλάδα δεν θα περνούσε στην επιρροή τους;
♦ Πρακτικές δωσιλογισμού καταγράφηκαν και σε άλλες χώρες της Ευρώπης, αλλά μετά τον πόλεμο η πλειονότητα των συνεργατών των ναζί τιμωρήθηκε και μάλιστα παραδειγματικά, πράγμα που όμως δεν συνέβη στη χώρα μας;
♦ Πολλοί από τους ταγματασφαλίτες ή τους υποστηρικτές τους κατέκτησαν θέσεις-κλειδιά στον κρατικό μηχανισμό του μετεμφυλιακού κράτους (για τον ρόλο που έπαιξαν στο μετεμφυλιακό κράτος, στον στρατό και στη δικατορία όσοι συμμετείχαν στα Τάγματα Ασφαλείας μπορείς να βρεις αναλυτικές πληροφορίες στο βιβλίο του Τάσου Κωστόπουλου Η αυτολογοκριμένη μνήμη [Φιλίστωρ, Αθήνα 2013] και στο βιβλίο του Μαρκ Μαζάουερ Στην Ελλάδα του Χίτλερ: Η εμπειρία της Κατοχής [Αλεξάνδρεια 1994]);
ΑΣ ΣΥΖΗΤΗΣΟΥΜΕ…
♦ Έχεις ακούσει να χρησιμοποιείται σήμερα ο όρος «δωσίλογος» για σύγχρονες ελληνικές κυβερνήσεις ή πολιτικούς; Θεωρείς ότι είναι επιτυχής αυτή η μεταφορά;
♦ Σε όλη τη διάρκεια της μεταπολίτευσης οι ελληνικές κυβερνήσεις εξελέγησαν μέσω εκλογών. Από την άλλη, γνωρίζουμε ότι οι κατοχικές ή δωσιλογικές κυβερνήσεις ήταν διορισμένες από τους ναζί. Με βάση αυτές τις πληροφορίες, ας συζητήσουμε ξανά την έννοια του δωσιλογισμού.
ΑΚΟΥΣΑΜΕ ΟΤΙ…
♦ «Οι Γερμανοί το ’χουν στο αίμα τους να εξουσιάζουν και να καταπιέζουν»
ΑΣ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΙΣΤΟΥΜΕ…
♦ Η φράση αυτή, που υπονοεί ότι για τα προβλήματα τα οποία αντιμετωπίζει η ελληνική κοινωνία λόγω της κρίσης και των μνημονίων φταίνε οι Γερμανοί, που μας τα επιβάλλουν, είναι ιδιαίτερα διαδεδομένη σήμερα στην Ελλάδα. Συμφωνείς με το περιεχόμενο της φράσης;
♦ Ποιος πιστεύεις ότι οφείλει να είναι ο ρόλος των πολιτών στη λήψη των αποφάσεων αλλά και στον έλεγχό τους;
♦ Τι ακριβώς υπονοείται με την έκφραση «το ’χουν στο αίμα τους»; Συμφωνείς με αυτή την αντίληψη;
Ας αναζητήσουμε...
♦ Στα τέλη του 1943 ο ΕΛΑΣ είχε καταφέρει να ελευθερώσει πολλές περιοχές της γερμανοκρατούμενης Ελλάδας. Το τμήμα αυτό της χώρας ονομάστηκε «Ελεύθερη Ελλάδα». Έτσι, προέκυψε η ανάγκη να διοικηθούν αυτές οι περιοχές αλλά και να συντονιστούν οι επιμέρους διοικήσεις. Σε αυτό το πλαίσιο, ιδρύθηκε το 1944 η Πολιτική Επιτροπή Εθνικής Απελευθέρωσης (ΠΕΕΑ), γνωστή και ως «Κυβέρνηση του Βουνού», που βασικούς στόχους είχε την οριστική εθνική απελευθέρωση αλλά και την αποκατάσταση της λαϊκής κυριαρχίας.
♦ Ποια η έννοια της λαϊκής κυριαρχίας;
Τρία γράμματα μόνο φωτίζουν την ελληνική μας την γενιά και μας δείχνουν φωτεινό τον δρόμο για να φέρουμε την λευτεριά
Είναι του αγώνα μας τα φώτα κι ο λαός ακολουθεί πιστά,
νέοι, γέροι, όλοι μαζί φωνάζουν: ζήτω, ζήτω, ζήτω το ΕΑΜ
Το ΕΑΜ μας έσωσε απ’ την πείνα θα μας σώσει και πάλι απ’ την σκλαβιά
κι έχει πρόγραμμα λαοκρατία˙ ζήτω ζήτω, ζήτω το ΕΑΜ
Έχει ενώσει όλο τον λαό μας, έχει την ΕΠΟΝ και τον ΕΛΑΣ,
κι έχει πρόγραμμα λαοκρατία˙ ζήτω ζήτω, ζήτω το ΕΑΜ
Οι πιο πάνω στίχοι συνιστούν τον «Ύμνο του ΕΑΜ» (μελοποιημένο μπορείτε να τον ακούσετε εδώ) και είναι γραμμένοι από τον λογοτέχνη, ποιητή, θεατρικό συγγραφέα και αντιστασιακό Βασίλη Ρώτα.
♦ Το 1942, ο Δημήτρης Γληνός, ριζοσπάστης εκπαιδευτικός και αντιστασιακός, σε κείμενό του με τίτλο Τι είναι και τι θέλει το ΕΑΜ γράφει:
Δεν αρκεί να καταχτηθεί η λευτεριά, πρέπει και να στερεωθεί και να κατοχυρωθεί. Και αυτό δεν μπορεί να γίνει αλλοιώς παρά αν ο λαός κρατήσει στα χέρια του τη λευτεριά του, και εξασκεί τα κυριαρχικά του δικαιώματα απεριόριστα και στον καιρό της ειρήνης. [. . .]
Αυτό σημαίνει πως μόλις διώξει ο λαός τους ξένους καταχτητές:
α) Θα βγάλει κυβέρνηση από την ηγεσία του εθνικοαπευλευθερωτικού παλλαϊκού αγώνα [. . .].
β) Πως θα αποκατασταθούν αμέσως όλες οι λαϊκές ελευθερίες, ελευθερία του λόγου, του τύπου και της συγκέντρωσης, και θα δοθεί γενική αμνηστία.
γ) Πως αμέσως θα προκηρυχθούν εκλογές για Συντακτική Εθνοσυνέλευση, που θα συντάξει το λαοκρατικό πολίτευμα της χώρας, σύμφωνα με την κυρίαρχη λαϊκή θέληση. Το δεύτερο αυτό μέρος του εθνικοαπελευθερωτικού αγώνα είναι η φυσική συνέχεια και ολοκλήρωση του πρώτου. Η αποκατάσταση και κατοχύρωση της εσωτερικής λευτεριάς. [. . .]
♦ Διαβάζοντας συνδυαστικά τα δύο ντοκουμέντα πιο πάνω, θα μπορούσαμε να σκεφτούμε πώς συνδέεται η εθνική απελευθέρωση με τη λαοκρατία και τη λαϊκή κυριαρχία;
♦ Πώς θα περιέγραφες την κοινωνία που οραματίζονταν οι αντάρτες και οι αντάρτισσες;
♦ Με βάση το κείμενο του Γληνού, πώς συνδέεται η ελευθερία του λαού με την ελευθερία του λόγου και της συγκέντρωσης;
ΗΞΕΡΕΣ ΟΤΙ…
♦ Η Κυβέρνηση του Βουνού είχε εγκρίνει ένα εκπαιδευτικό πρόγραμμα –στη διαμόρφωση του οποίου είχε συμβάλει και ο Γληνός– που ξεπερνώντας τα προπολεμικά δεδομένα προέβλεπε την καθιέρωση οχτάχρονου υποχρεωτικού σχολείου καθώς και την αποκλειστική χρήση της δημοτικής και του μονοτονικού;
♦ Λόγω της μέριμνας της ΠΕΕΑ για την ανάπτυξη της εκπαίδευσης κατέστη εφικτό να μορφωθούν χιλιάδες παιδιά σε μια περίοδο που ο αναλφαβητισμός ξεπερνούσε το 40% του πληθυσμού;
ΚΙ ΟΜΩΣ…
♦ Την περίοδο του πολέμου άλλη μια βασική ανάγκη των ανθρώπων ήταν η ψυχαγωγία.
♦ Η μεγαλύτερη αντιστασιακή οργάνωση νέων, η ΕΠΟΝ, έλεγε: «Πολεμάμε και τραγουδάμε!»
♦ Γι’ αυτόν τον λόγο, οι αντάρτισσες και οι αντάρτες είχαν φτιάξει το λεγόμενο θέατρο του βουνού.
♦ Ο Βασίλης Ρώτας, μάλιστα, έπειτα από προτροπή της ΠΕΕΑ έφτιαξε τον «Θεατρικό όμιλο της ΕΠΟΝ Θεσσαλίας», ο οποίος μάλιστα περιόδευε στα χωριά της περιοχής. Την ίδια περίοδο δημιουργήθηκαν θεατρικοί θίασοι ανταρτών και σε άλλες περιοχές της Ελλάδας, όπως η Ήπειρος.
Ας διαβάσουμε...
«Ηρωίδες του ’43», Γυναικεία Δράση, 25.3.1943 (παρατίθεται στο Τασούλα Βερβενιώτη, Η γυναίκα της Αντίστασης. Η είσοδος των γυναικών στην πολιτική, Κουκκίδα, Αθήνα 2013).
ΗΞΕΡΕΣ ΟΤΙ…
♦ Οι γυναίκες έπαιξαν σπουδαίο ρόλο στον αντιναζιστικό αγώνα και ότι από νωρίς εντάχθηκαν στις αντιστασιακές οργανώσεις;
♦ Η φωτογραφία που ακολουθεί είναι του αντιστασιακού φωτογράφου Σπύρου Μελετζή και απεικονίζει μια αντάρτισσα, πολυβολήτρια του ΕΛΑΣ;
ΑΣ ΔΟΥΜΕ…
♦ Το ντοκιμαντέρ της Αλίντας Δημητρίου, Πουλιά στο βάλτο (2007).
ΑΣ ΔΙΑΒΑΣΟΥΜΕ…
♦ Το βιβλίο της Τασούλας Βερβενιώτη Η γυναίκα της Αντίστασης, Κουκκίδα, Αθήνα 2013.
♦ Το ποίημα του Γιάννη Ρίτσου «Ηλέκτρα»
Ηλέκτρα μας.
Η ώρα της λευτεριάς έφτασε, μα συ δε λείπεις.
Είναι τ’ όνομά σου γραμμένο πλάι – πλάι
στ’ όνομα της λευτεριάς
το αίμα σου μέσα στις φλέβες μας, η καρδιά σου
στην καρδιά μας
♦ Το ποίημα γράφτηκε το 1944. Σε ποια Ηλέκτρα αναφέρεται;
ΑΣ ΕΝΗΜΕΡΩΘΟΥΜΕ…
♦ Η πρώτη φορά που ψήφισαν γυναίκες στην Ελλάδα ήταν στις 23 Απριλίου 1944, στις εκλογές που προκήρυξε η ΠΕΕΑ για την ανάδειξη των εκλεκτόρων που θα αναδείκνυαν το Εθνικό Συμβούλιο, δηλαδή τη Βουλή της Κυβέρνησης του Βουνού. Στις εκλογές πήραν μέρος όλοι οι Έλληνες πολίτες, γυναίκες και άνδρες, καθώς και νέοι από 18 ετών και πάνω, προερχόμενοι τόσο από την ελεύθερη όσο και από την κατεχόμενη ακόμη Ελλάδα. Ανάμεσα στους 180 εθνοσυμβούλους ήταν και πέντε γυναίκες.
ΑΣ ΔΟΥΜΕ ΟΛΗ ΤΗΝ ΕΙΚΟΝΑ…
♦ Βεβαίως τα προχωρήματα που έγιναν όσον αφορά την ισότητα των φύλων δεν σήμαναν κιόλας την πλήρη εξάλειψη των πατριαρχικών και σεξιστικών αντιλήψεων εις βάρος των γυναικών. Χαρακτηριστική είναι, για παράδειγμα, η αντιμετώπιση που επιφύλαξαν οι νικητές στις γυναίκες που είχαν ερωτική σχέση ή απέκτησαν παιδιά με τον εχθρό.
♦ Για τον ρόλο των γυναικών την περίοδο της Κατοχής και της Αντίστασης ας ανατρέξουμε στη σχετική δραστηριότητα.
♦ Τι συμπέρασμα βγάζεις για τη θέση της γυναίκας στο αντιστασιακό κίνημα σε σχέση με τις μέχρι τότε επικρατούσες αντιλήψεις;