Η νεολαία στο στόχαστρο

♦ Είναι πια γνωστό, και μέσα από φωτογραφικά ντοκουμέντα, ότι οι ναζί συστηματικά και μαζικά έκαιγαν βιβλία, προφανώς τα βιβλία τα οποία θεωρούσαν αντικαθεστωτικά. Ποια συμπεράσματα μπορούν να εξαχθούν από αυτή την πρακτική σχετικά με την αντίληψη του ναζισμού για τον ρόλο της παιδείας και της κριτικής σκέψης;

♦ Ένα από τα βασικά χαρακτηριστικά της κριτικής σκέψης είναι η αμφιβολία απέναντι σε καθετί που μοιάζει προφανές, αλλά και τα επιχειρήματα τα οποία οφείλουμε να αναπτύξουμε και να παρουσιάσουμε εμπεριστατωμένα προκειμένου να στηρίξουμε τις απόψεις μας ή να ανασκευάσουμε τις απόψεις των συνομιλητριών ή των συνομιλητών μας. Αν σκεφτούμε συνολικά όσα συζητήθηκαν σχετικά με τις ναζιστικές αντιλήψεις, ποια συμπεράσματα μπορούμε να βγάλουμε όσον αφορά τη σχέση του ναζισμού με την κριτική σκέψη;

ΑΣ ΣΚΕΦΤΟΥΜΕ…

Όπου καίνε βιβλία, στο τέλος θα κάψουν και ανθρώπους

H φράση αποδίδεται στον Χάινριχ Χάινε, σημαντικό Γερμανό ποιητή του 19ου αιώνα.

♦ Η φωτογραφία αυτή τραβήχτηκε στις 10 Μαΐου του 1933, στην πλατεία της Όπερας του Βερολίνου. Εκείνο το βράδυ πάνω από 20.000 βιβλία, διάφορων συγγραφέων, όπως ο Μπέρτολτ Μπρεχτ, ο Ζίγκμουντ Φρόυντ, ο Άλφρεντ Αϊνστάιν, ο Έριχ Μαρία Ρεμάρκ, ο Στέφαν Τσβάιχ, ο Έρνεστ Χέμινγουεϊ κ.ά., κάηκαν με την κατηγορία ότι είναι «αντιγερμανικά». Αντίστοιχα έπραξαν και άλλες είκοσι γερμανικές πόλεις.

♦ Εσύ συμφωνείς με το περιεχόμενο της φράσης του Χάινε ή όχι; Πιστεύεις ότι υπήρξε προφητική;

♦ Στο κάψιμο των βιβλίων πρωτοστάτησαν φοιτητές οργανωμένοι στο ναζιστικό κόμμα, που κατέφταναν στην πλατεία της Όπερας με φορτηγά γεμάτα βιβλία. Γιατί πιστεύεις ότι το ναζιστικό κόμμα έθεσε επικεφαλής στην επιχείρηση αυτή φοιτητές, δηλαδή νέους ανθρώπους, οι οποίοι μάλιστα είχαν άμεση επαφή με τα βιβλία και την έρευνα λόγω της φοιτητικής τους ιδιότητας;

♦ Από πού πιστεύεις ότι προέκυπτε το μίσος για τα βιβλία; Αιτία ήταν μονάχα το αντικαθεστωτικό περιεχόμενό τους; Μπορούμε άραγε να συμπεράνουμε τη γενικότερη αντίληψη του ναζιστικού καθεστώτος για τη γνώση, την έρευνα και την αντιπαράθεση στη θεωρία και την επιστήμη;

♦ Το κάψιμο των βιβλίων δεν ήταν η μοναδική περίπτωση λογοκρισίας. Υπό την εποπτεία του Γιόζεφ Γκαίμπελς, του υπουργού Προπαγάνδας της ναζιστικής Γερμανίας, ασκούνταν έλεγχος σε όλα τα μέσα μαζικής επικοινωνίας, ενώ απαγορεύονταν οι δημόσιες συγκεντρώσεις, και η αλληλογραφία των πολιτών ελεγχόταν εξονυχιστικά.

♦ Ωστόσο, η διαφορετική άποψη έπρεπε να παταχθεί ριζικά. Γι’ αυτόν τον λόγο, οι ναζί χρησιμοποίησαν τα σχολεία ως μέσο εγκαθίδρυσης και εξάπλωσης των ναζιστικών ιδεών· μέσα στις τάξεις διδάσκονταν ο ρατσισμός και ο αντισημιτισμός από τα επίσημα σχολικά εγχειρίδια.

ΑΣ ΣΚΕΦΤΟΥΜΕ…

♦ Σε ποια περίοδο της σύγχρονης ελληνικής ιστορίας απαγορεύονταν οι δημόσιες συγκεντρώσεις, λογοκρινόταν η αλληλογραφία, ενώ πολλοί τίτλοι βιβλίων και άλλων καλλιτεχνικών δημιουργημάτων (π.χ. ταινιών, τραγουδιών, παραστάσεων) είχαν απαγορευτεί ως «αντεθνικά»;

♦ Ποιες ομοιότητες βρίσκεις ανάμεσα στον ναζισμό και τη δικτατορία ως προς τις αντιλήψεις που πρέσβευαν και τις πρακτικές στις οποίες προέβαιναν;

ΑΣ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΙΣΤΟΥΜΕ…

♦ Με βάση τις γνώσεις και την εμπειρία σου, ποια άποψη διαμορφώνεις σχετικά με την ερώτημα αν το σχολείο και η γνώση που παρέχει είναι ουδέτερα; Επηρεάζονται το σχολείο και η γνώση από τη γενικότερη κοινωνική και πολιτική κατάσταση; Αν ναι, με ποιον τρόπο;

♦ Ως μαθητής/μαθήτρια πώς πιστεύεις ότι οφείλεις να δρας εντός του σχολείου για να ελέγχεις τα ερεθίσματα που δέχεσαι; Ποιος ο ρόλος της προσωπικής αναζήτησης και της έρευνας;

ΑΣ ΕΠΙΣΚΕΦΤΟΥΜΕ…

♦ Το μνημείο που βρίσκεται στην πλατεία του Βερολίνου όπου οι ναζί έκαψαν τα «αντιγερμανικά βιβλία».

ΑΣ ΣΚΕΦΤΟΥΜΕ…

♦ Γιατί ο ρόλος της νεολαίας θεωρούνταν κρίσιμος για τη σταθερότητα ή την ανατροπή των φασιστικών καθεστώτων;

♦ Πώς μπορεί να συμβάλει σήμερα η νεολαία στην προώθηση και στην εμβάθυνση της δημοκρατίας;