Ακούσαμε ότι...
«Οι παππούδες μας μετανάστευαν νόμιμα»
«Οι παππούδες μας ενσωματώνοντας πλήρως στις χώρες υποδοχής»
ΑΣ ΑΝΑΖΗΤΗΣΟΥΜΕ…
♦ Σύμφωνα με όσα έχεις διδαχτεί στο μάθημα της Ιστορίας, κυρίως εκείνα που αφορούν τις αρχές και τα μέσα του 20ού αιώνα, ποιες ήταν οι περίοδοι κατά τις οποίες οι Έλληνες αναγκάστηκαν να γίνουν είτε μετανάστες είτε πρόσφυγες; Ποιοι λόγοι εκτιμάς ότι συντέλεσαν σε μια τέτοια εξέλιξη;
♦ Σύμφωνα με όσα συζητήσαμε, πιστεύεις ότι οι πρόγονοί μας τηρούσαν πάντοτε όλες τις νόμιμα προβλεπόμενες διαδικασίες για τη μετανάστευσή τους;
Γιατί θεωρείς ότι συνέβαινε αυτό;
♦ Πώς φαντάζεσαι ότι γίνονταν δεκτοί από τις χώρες υποδοχής;
♦ Ας μελετήσουμε την έρευνα της δημοσιογραφικής ομάδας «Ιός» σε σχέση με την εγκληματικότητα των Ελλήνων μεταναστών στις ΗΠΑ την περίοδο 1929-30 και ας σκεφτούμε ομοιότητες και διαφορές με την κατάσταση που επικρατεί σήμερα στην Ελλάδα (Ο Ιός, «Εγκληματικότητα Ελλήνων στις ΗΠΑ 1929-30», Ελευθεροτυπία, 28.11.1999, μέρος α΄ προσβάσιμο εδώ και μέρος β΄ προσβάσιμο εδώ), καθώς και την παράγραφο 8 από το βιβλιαράκι με τίτλο Η μετανάστευση στην Ελλάδα: Έντεκα μύθοι και περισσότερες πραγματικότητες (προσβάσιμο εδώ). Ποια συμπεράσματα αντλούμε από αυτή την ιστορική εμπειρία; Ποια η σχέση της κοινωνικής περιθωριοποίησης με την εγκληματικότητα;
♦ Πώς μπορούμε να αξιοποιήσουμε τα διδάγματα του παρελθόντος ώστε να οικοδομήσουμε ένα καλύτερο παρόν και ένα πιο ευοίωνο μέλλον;
♦ Σήμερα, στην περίοδο της οικονομικής κρίσης, γνωρίζεις ότι υπάρχουν συμπατριώτες σου που έχουν φύγει από τη χώρα ως οικονομικοί μετανάστες; Πώς πιστεύεις ότι αντιμετωπίζονται αυτοί οι άνθρωποι από τις χώρες υποδοχής;
♦ Γνωρίζεις κάποια σχετική ιστορία από το οικογενειακό ή το ευρύτερο φιλικό περιβάλλον σου;
ΑΣ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΙΣΤΟΥΜΕ…
♦ Σήμερα, κάποιοι από τους ανθρώπους που μεταναστεύουν στη χώρα μας δεν ακολουθούν τις απαραίτητες νομικές διαδικασίες που απαιτούνται. Γιατί πιστεύεις ότι συμβαίνει αυτό; Ποια κατάσταση, κοινωνικά, πολιτικά και οικονομικά, επικρατεί σήμερα στις χώρες καταγωγής τους όπως η Συρία ή η υποσαχάρια Αφρική; Πώς θεωρείς εσύ ότι θα πρέπει να αντιμετωπίζονται από την πολιτεία, δεδομένων και των συνθηκών υπό τις οποίες αναγκάζονται να φύγουν από τη χώρα τους;
ΑΣ ΔΟΥΜΕ…
♦ Την ταινία μικρού μήκους Ellis, για το Έλλις Άιλαντ στην Αμερική, όπου κατέφθαναν χιλιάδες μετανάστες στην αρχή του αιώνα.
ΑΣ ΨΑΞΟΥΜΕ…
♦ Στα αρχεία με τα ονόματα των μεταναστών που πέρασαν από το Έλλις Άιλαντ για να βρούμε μακρινούς συγγενείς και φίλους που ίσως βρέθηκαν και αυτοί εκεί.
ΑΚΟΥΣΑΜΕ...
«Τουρκόσποροι»
ΑΣ ΕΠΙΣΤΡΕΨΟΥΜΕ ΣΤΟ ΠΑΡΕΛΘΟΝ…
♦ Η Ελλάδα καθ’ όλη τη διάρκεια της ιστορίας της έχει δεχτεί πολλές φορές ροές προσφύγων, που κατέφευγαν στη χώρα ως οικονομικοί μετανάστες ή πρόσφυγες πολέμου. Η μεγαλύτερη έλευση προσφύγων όμως έγινε το 1922, με τη Μικρασιατική Καταστροφή. Τότε η Ελλάδα δέχτηκε περίπου 1.200.000 πρόσφυγες, αριθμό μεγαλύτερο από το ¼ του πληθυσμού της. Όπως φαίνεται και στην εικόνα που ακολουθεί (πηγή: Athens Open Museum), πρόχειροι καταυλισμοί στήνονταν όπου υπήρχε διαθέσιμος χώρος, και οι πρόσφυγες κυριολεκτικά στοιβάζονταν κάτω από άθλιες συνθήκες.
♦ Οι Μικρασιάτες πρόσφυγες που είχαν ξεκινήσει να φτάνουν στην Ελλάδα λίγο καιρό πριν από την καταστροφή συνάντησαν πολλές φορές την εχθρική στάση μεγάλων μερίδων του πληθυσμού της χώρας. Αυτή τη στάση κράτησαν ακόμα και υψηλοί αξιωματούχοι:
Αριστείδης Στεργιάδης, ύπατος αρμοστής της Ελλάδας στη Σμύρνη
♦ Την ίδια αντίληψη ασπαζόταν και ο πρίγκιπας Ανδρέας, ο οποίος σε επιστολή του προς τον Ιωάννη Μεταξά το 1921 έγραφε:
πηγή: Τάσος Κωστόπουλος, «Ανεπιθύμητοι πρόσφυγες», Η Εφημερίδα των Συντακτών, 17.4.2016, προσβάσιμο εδώ.
♦ Σε όλες αυτές τις αναφορές, οι πρόσφυγες παρουσιάζονται είτε ως εκ φύσεως εγκληματικά στοιχεία που πρόκειται να προκαλέσουν προβλήματα στη χώρα είτε ως «Έλληνες δεύτερης διαλογής», που πρέπει ή να αποπεμφθούν ή, στην καλύτερη περίπτωση, να απομονωθούν. Ποιες ομοιότητες παρατηρείς με τα στερεότυπα που υιοθετεί σήμερα μερίδα της κοινωνίας έναντι των πολιτικών και οικονομικών προσφύγων;
♦ Σε άρθρο της Καθημερινής στις 20 Ιουλίου 1928 γράφονται τα εξής:
πηγή: Ο Ιός, «Η ρατσιστική υποδοχή των προσφύγων του 1922. Πάντα ανεπιθύμητοι», Ελευθεροτυπία, 24.1.2010, προσβάσιμο εδώ.
βλ. επίσης σχετικά άρθρα και περισσότερες λεπτομέρειες εδώ και εδώ.
♦ Πώς παρουσιάζει τους μετανάστες και τις μετανάστριες το συγκεκριμένο απόσπασμα; Τι επιχειρήματα αναπτύσσει;
♦ Τι συμπέρασμα θα μπορούσαμε να βγάλουμε σχετικά με τον ρόλο που έπαιξαν τότε τα ΜΜΕ στη διαμόρφωση της κοινής γνώμης σχετικά με τους μετανάστες και τη μετανάστευση; Πώς έχει σήμερα η κατάσταση;
♦ Η αντιπροσφυγική ρητορική δεν εξαφανίστηκε ούτε τα επόμενα χρόνια. Το 1933, ο φιλομοναρχικός εκδότης του Πρωινού Τύπου πρότεινε να επιβληθεί στους πρόσφυγες να φορούν κίτρινο περιβραχιόνιο για να ξεχωρίζουν (πηγή: Βλάσης Αγτζίδης, «Αρμένιοι, Σουηδοί και “Τουρκόσποροι”», Η Καθημερινή, 1.4.2010, προσβάσιμο εδώ).
♦ Σε ποια άλλη περίοδο της ευρωπαϊκής ιστορίας υλοποιήθηκε η επιβολή διακριτικών σε ανθρώπους που θεωρούνταν πρόβλημα για μια χώρα;
ΉΞΕΡΕΣ ΟΤΙ…
♦ Την περίοδο 1922-23 χιλιάδες Έλληνες της Μικράς Ασίας ζήτησαν καταφύγιο στη Συρία;
♦ Πιο συγκεκριμένα, το Χαλέπι ήταν μια από τις πόλεις που δέχτηκαν μεγάλους προσφυγικούς πληθυσμούς. Σήμερα η πόλη αυτή έχει ισοπεδωθεί από τους βομβαρδισμούς και όσοι από τους κατοίκους του κατάφεραν να ξεφύγουν από τον θάνατο αναζήτησαν καταφύγιο στην Ελλάδα και αλλού.
ΑΚΟΥΣΑΜΕ…
… ΑΝΕΚΔΟΤΑ ΓΙΑ ΠΟΝΤΙΟΥΣ
ΗΞΕΡΕΣ ΟΤΙ…
Ηλίας Πετρόπουλος, «Οι Πόντιοι», Σχολιαστής 54, Αθήνα, 1.9.1987· και για την αντιγραφή: Βλάσης Αγτζίδης, «Πρόσφυγες του ΄22 στη “μητέρα-πατρίδα”», προσβάσιμο εδώ.
ΑΣ ΑΝΑΖΗΤΗΣΟΥΜΕ…
♦ Πληροφορίες για τη μετανάστευση των Ποντίων στον ελλαδικό χώρο και για την αντιμετώπιση που τους επιφύλασσαν οι λεγόμενοι ντόπιοι.