Προσφυγιά, τέχνη και αντίσταση

… ΤΗΝ ΠΟΙΗΣΗ…

Το απόσπασμα που ακολουθεί προέρχεται από το ποίημα του Ναζίμ Χικμέτ με τίτλο «Μικρόκοσμος». Ο Ναζίμ Χικμέτ ήταν Τούρκος ποιητής και θεατρικός συγγραφέας, γεννημένος στην τουρκοκρατούμενη Θεσσαλονίκη το 1902. Διώχτηκε από το τουρκικό κράτος και φυλακίστηκε για πολλά χρόνια επειδή ο ίδιος υπήρξε στρατευμένος κομμουνιστής. Πέθανε το 1963 αυτοεξόριστος στη Μόσχα. Το ποίημά του, που εκδόθηκε το 1934, είναι αφιερωμένο στον Ινδό επαναστάτη Μπενερτζή, που αγωνίστηκε εναντίον της βρετανικής αποικιοκρατίας. Απόσπασμα του «Μικρόκοσμου» μεταφράστηκε στα ελληνικά από τον ποιητή Γιάννη Ρίτσο και μελοποιήθηκε από τον συνθέτη Θάνο Μικρούτσικο. Μπορείτε να το ακούσετε σε τρεις εκτελέσεις: από τη Μαρία Δημητριάδη, από τα Υπόγεια Ρεύματα και από την KollektivA.

Και να, τι θέλω τώρα να σας πω

Μες στις Ινδίες, μέσα στην πόλη της Καλκούτας,

φράξαν το δρόμο σ’ έναν άνθρωπο.

Αλυσοδέσαν έναν άνθρωπο κει που εβάδιζε.

Να το λοιπόν γιατί δεν καταδέχουμαι

να υψώσω το κεφάλι στ’ αστροφώτιστα διαστήματα.

Θα πείτε, τ’ άστρα είναι μακριά

κι η γη μας τόση δα μικρή.

Ε, το λοιπόν, ό,τι και να είναι τ’ άστρα,

εγώ τη γλώσσα μου τους βγάζω.

Για μένα, το λοιπόν, το πιο εκπληκτικό,

πιο επιβλητικό, πιο μυστηριακό και πιο μεγάλο,

είναι ένας άνθρωπος που τον μποδίζουν να βαδίζει,

είναι ένας άνθρωπος που τον αλυσοδένουνε.

 

… ΜΕ ΤΗ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ

Η πιο κάτω εικόνα τραβήχτηκε το 2016 από τον φωτογράφο Γιάννη Μπεχράκη, ο οποίος την ίδια χρονιά τιμήθηκε με το βραβείο Πούλιτζερ για τις φωτογραφίες του με θέμα τους πρόσφυγες και τον αγώνα τους για μια καλύτερη ζωή. Η συγκεκριμένη φωτογραφία απεικονίζει πρόσφυγες στην Ειδομένη που περιμένουν να περάσουν τα σύνορα προς την Ευρώπη μπροστά από έναν φράχτη που τους το απαγορεύει (πηγή: Reuters / Yiannis Behrakis).

♦ Θα μπορούσες εσύ από τη μεριά σου να μιλήσεις, μέσα από κάποια άλλη καλλιτεχνική δράση (ζωγραφική, θέατρο, βίντεο, λογοτεχνία), για τους «ανθρώπους που τους μποδίζουν να βαδίζουν»;

♦ Γιατί νομίζεις πως ο Ναζίμ Χικμέτ θεωρεί ότι το «πιο επιβλητικό, πιο μυστηριακό και πιο μεγάλο είναι ένας άνθρωπος που τον μποδίζουν να βαδίζει»;

♦ Τι συμβολίζει το βάδισμα στο ποίημα του Χικμέτ και τι σημαίνει για τους πρόσφυγες της φωτογραφίας;

Η φωτογραφία αποτυπώνει στιγμιότυπο από πορεία που διοργάνωσε μια νεοναζιστική οργάνωση στη Σουηδία το 2016 (πηγή: David Lagerlöf (@davidlagerlof), twitter.com, 3.5.2016).

ΑΣ ΣΚΕΦΤΟΥΜΕ…

♦ Για ποιον λόγο βρίσκεται εκεί η Αφροαμερικανή γυναίκα που υψώνει τη γροθιά της;

ΑΣ ΑΝΤΙΠΑΡΑΒΑΛΟΥΜΕ…

♦ Αυτό το στιγμιότυπο με το στιγμιότυπο που απεικονίζει η φωτογραφία της δραστηριότητας με τίτλο «Υψωμένες γροθιές στον αέρα» (ενότητα «Στην τάξη και στην πράξη»). Παρόλο που η φωτογραφία με τη γυναίκα τραβήχτηκε 48 χρόνια μετά τη φωτογραφία με τους αθλητές, το αίτημα που αποτυπώνεται και στις δύο παραμένει. Ποιο είναι και γιατί διατηρείται ακόμα και σήμερα στην επικαιρότητα;

ΑΣ ΣΥΖΗΤΗΣΟΥΜΕ…

♦ Ποιο το νόημα μιας πράξης αντίστασης που εκτός των άλλων έχει έντονο συμβολικό χαρακτήρα;

♦ Έχεις βρεθεί ποτέ σε κατάσταση στην οποία να ένιωσες ότι εσύ ή κάποιος άλλος άνθρωπος δίπλα σου στερούνταν κάποια από τα αναφαίρετα ανθρώπινα δικαιώματα ή προσβαλλόταν; Πώς αντέδρασες;

♦ Ποιο το νόημα της αντίστασης σύμφωνα με όσα γνωρίζουμε από τη σύγχρονη ελληνική ιστορία; (βλ. και ενότητα Αντίσταση στον ναζισμό).

♦ Υπάρχουν δυνατότητες ή παραδείγματα ατομικής ή συλλογικής αντίστασης στο παρόν;