Στο πλαίσιο του προγράμματος της Δημοκρατικής Παιδείας πραγματοποιήθηκε κατά το χειμερινό εξάμηνο 2016-2017 μεταπτυχιακό μάθημα με τίτλο “Όψεις και όροι της δημοκρατίας”. Το μάθημα συντόνισε ο καθηγητής Γεράσιμος Κουζέλης και εντάχθηκε στο πρόγραμμα μεταπτυχιακών σπουδών “Πολιτική Επιστήμη και Κοινωνιολογία” του τμήματος Πολιτικής Επιστήμης και Δημόσιας Διοίκησης του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών.
Περιγραφή μαθήματος:
Το μάθημα επικεντρώνεται στις διαφορετικές όψεις της δημοκρατίας, διατρέχει θεωρίες και μοντέλα δημοκρατίας, τη δημοκρατία ως έννοια και ως ιδανικό απέναντι στη δημοκρατική πολιτειακή οργάνωση, αλλά κυρίως θίγει τα ζητήματα που καθορίζουν οριστικά τη μαχητική διάσταση που αναγκαία έχει η δημοκρατία ως προπαιδεία στην καθημερινή ζωή των πολιτών. Εξετάζουμε τα θετικά και αρνητικά όρια της έννοιας, δηλαδή μελετούμε τόσο τον τρόπο με τον οποίο δρούμε στο κοινωνικό, οικονομικό και πολιτικό πλαίσιο, σε συλλογικό και ατομικό επίπεδο, όσο και τον τρόπο με τον οποίο στεκόμαστε αποφασιστικά απέναντι στον ολοκληρωτισμό, τον αυταρχισμό, τον ρατσισμό και τις σύγχρονες εκδηλώσεις και συνδηλώσεις τους.
Ενδεικτικές ενότητες :
• Ιστορία και μορφές της δημοκρατίας
• Εννοιολογήσεις και θεωρητικές προσεγγίσεις των σύγχρονων δημοκρατικών αρχών και διαδικασιών
• Προϋποθέσεις και όροι της δημοκρατικής οργάνωσης και της συγκρότησης πολιτών ― εκπαιδευτικοί και πολιτικοί θεσμοί
• Κλασικός και σύγχρονος φιλελευθερισμός
• Διαβουλευτική, κριτική, αγωνιστική, ριζοσπαστική δημοκρατία
• Συγκροτητικές αντινομίες και συγκρούσεις
• Ισότητα, ελευθερία, αλληλεγγύη, δικαιοσύνη
• Φασισμός, ρατσισμός, αντισημιτισμός
• Ταυτότητες και ετερότητες
• Μετανάστες και πρόσφυγες
• Ιστορία και μορφές της δημοκρατίας
• Εννοιολογήσεις και θεωρητικές προσεγγίσεις των σύγχρονων δημοκρατικών αρχών και διαδικασιών
• Προϋποθέσεις και όροι της δημοκρατικής οργάνωσης και της συγκρότησης πολιτών ― εκπαιδευτικοί και πολιτικοί θεσμοί
• Κλασικός και σύγχρονος φιλελευθερισμός
• Διαβουλευτική, κριτική, αγωνιστική, ριζοσπαστική δημοκρατία
• Συγκροτητικές αντινομίες και συγκρούσεις
• Ισότητα, ελευθερία, αλληλεγγύη, δικαιοσύνη
• Φασισμός, ρατσισμός, αντισημιτισμός
• Ταυτότητες και ετερότητες
• Μετανάστες και πρόσφυγες
Ενδεικτική βιβλιογραφία :
Étienne Balibar, Ο φόβος των μαζών, μτφρ. Τάσος Μπέτζελος, εκδ. Πλέθρον, Αθήνα 2010
Noam Chomsky, Αποτυχημένες πολιτείες: Η κατάχρηση της εξουσίας και οι εχθροί της δημοκρατίας, μτφρ. Γ.Ε. Ανδρέου, εκδ. Πατάκη, Αθήνα 2007 Ronald Dworkin, Η αμερικανική δημοκρατία σε κίνδυνο, μτφρ. Ευαγγελία Γούση, εκδ. Πόλις, Αθήνα 2010
R. Dworkin, Το δίκαιο της ελευθερίας. Η ηθική ανάγνωση του αμερικανικού Συντάγματος, μτφρ. Χρ. Χαλανούλη, εκδ. Παπαζήση, Αθήνα 2010 Agnes Heller, Η μεγάλη δημοκρατία, μτφρ. Γ. Λυκιαρδόπουλος, εκσ. Έρασμος, Αθήνα 1990
Andrew Heywood, Εισαγωγή στην πολιτική, μτφρ. Γ. Καράμπελας, εκδ. Πόλις, Αθήνα 2006
Ντέιβιντ Χελντ, Μοντέλα δημοκρατίας, μτφρ. Μαριάννα Τζιαντζή, εκδ. Στάχυ, Αθήνα 1995
Κορνήλιος Καστοριάδης, Η ελληνική πόλις και η δημιουργία της δημοκρατίας, μτφρ. Ζ. Σαρίκας, εκδ. Γενική Γραμματεία Νέας Γενιάς, Αθήνα 1993
Κορνήλιος Καστοριάδης, Δημοκρατία και σχετικισμός, μτφρ. Χρ. Γεμελιάρης, εκδ. Στάσει Εκπίπτοντες, Αθήνα 2015
Γεράσιμος Κουζέλης, Φασισμός και δημοκρατία, εκδ. Νήσος, Αθήνα 2014
Kwame Anthony Appiah, Seyla Benhabib, Iris Marion Young και Nancy Fraser, Justice, Governance, Cosmopolitanism and the Politics of Difference, Humboldt Universitat, Βερλίνο 2007
Pierre Manent, Οι μεταμορφώσεις της πόλεως, μτφρ. Χρ. Μαρσέλλος, εκδ. Πόλις, Αθήνα 2014
Τζων Στιούαρτ Μιλ, Περί Ελευθερίας, μτφρ. Νίκος Μπαλής, εκδ. Επίκουρος, Αθήνα 1983
Jean‐Fabien Spitz, Γιατί πρέπει να αγωνιζόμαστε κατά των ανισοτήτων;, μτφρ. Μ. Τσεβρένη, εκδ. Πόλις, Αθήνα 2015
Καρλ Πόππερ, Η ζωή είναι επίλυση προβλημάτων, μτφρ. Η. Κρίππας, εκδ. Μελάνι, Αθήνα 2011
Μυριάμ Ρεβώ ντ’ Αλλόν, Ο συμπονετικός άνθρωπος, μτφρ. Μ. Πάγκαλος, εκδ. βιβλιοπωλείο της Εστίας, Αθήνα 2013
Pierre Rosanvallon, Counter‐democracy. Politics in an age of distruct, μτφρ. A. Goldhammer, Cambridge University Press, Κέιμπριτζ 2008
Michael Sandel (επιμ.), Liberalism and its Critics, New York University Press, Νέα Υόρκη 1984
G. Sartori, Η δημοκρατία σε 30 μαθήματα, μτφρ. Σ. Τριανταφύλλου, εκδ. Μελάνι, Αθήνα 2015
Carl Schmitt, Η έννοια του πολιτικού, μτφρ. Α. Λαβράνου, Κριτική, Αθήνα 2009
Carl Schmitt, The Crisis of Parliamentary Democracy, μτφρ. Ellen Kennedy, The MIT Press, Κέιμπριτζ‐Μασσαχουσέτη και Λονδίνο 1988
Συλλογικό, Η απραγματοποίητη Δημοκρατία, μτφρ. Ελεάνα Πανάγου, εκδ. future, Αθήνα 2010
Συλλογικό, Πού πηγαίνει η δημοκρατία, εκδ. Πατάκη, Αθήνα 2009
Tzvetan Todorov, Οι εσωτερικοί εχθροί της δημοκρατίας, μτφρ. Σώτη Τριανταφύλλου & Μαριάννα Κουτάλου, εκδ. Πατάκη, Αθήνα 2012
Michael Walzer, Politics and Passion. Towards a more egalitarian liberalism, Yale University Press, Νιου Χέιβεν και Λονδίνο 2004