Στο πλαίσιο του προγράμματος της Δημοκρατικής Παιδείας πραγματοποιήθηκε κατά το εαρινό εξάμηνο 2016-2017 προπτυχιακό μάθημα με τίτλο «Δημοκρατική Παιδεία και Ιδιότητα του Πολίτη». Το μάθημα συντόνισε ο καθηγητής Γεράσιμος Κουζέλης και εντάχθηκε στο πρόγραμμα σπουδών του τμήματος Πολιτικής Επιστήμης και Δημόσιας Διοίκησης του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών.
Περιγραφή Μαθήματος
Το μάθημα της Δημοκρατικής Παιδείας αναφέρεται σε ένα σύνολο πρακτικών, δραστηριοτήτων, πληροφοριών και ιδεών που αξιώνουν μια συγκεκριμένη κοινωνική μορφή συνύπαρξης η οποία α) στηρίζεται στην καλλιέργεια της κοινωνικής συνείδησης και της κοινωνικής αλληλεγγύης, β) προάγει δημοκρατικές ιδέες και πρακτικές και ενισχύει τη δυνατότητα για την εμφάνιση νέων μορφών συλλογικότητας και δράσης οι οποίες θα μπορούν να προασπίζονται τη δημοκρατία, γ) αναγνωρίζει και σέβεται τη διαφορετικότητα, αξιώνοντας την εφαρμογή των δικαιωμάτων διαφορετικών ομάδων και μονάδων στην πράξη.
Παράλληλα, η Δημοκρατική Παιδεία αποδυναμώνει και υπονομεύει:
• τον εθνοκεντρισμό, επιχειρώντας την αποδόμηση των εννοιών της εθνικής καθαρότητας, όπως και της εθνικής ή και της φυλετικής ανωτερότητας·
• τις θεωρίες του φασισμού και του ναζισμού, προσφέροντας μια θεωρητική αλλά και πρακτική-μαχητική παρέμβαση που βασίζεται στην πληροφορία και το επιχείρημα·
• την απόλυτη υποταγή ατόμου στο συλλογικό·
• την εικόνα ενός αμετάβλητου, συμπαγούς, δεδομένου και μονοδιάστατου κόσμου·
• τη στερεοτυπική σκέψη και την αναπαραγωγή ρητά ή άρρητα εθνικιστικών, ρατσιστικών, ξενοφοβικών, σεξιστικών, αντισημιτικών, φιλοολοκληρωτικών και φιλοαυταρχικών δήθεν «κοινών τόπων».
Στόχοι μαθήματος:
• Η αμφισβήτηση κλασικών και παγιωμένων παραδοχών που προσλαμβάνουν τους μαθητές και τις μαθήτριες κατά κύριο λόγο ως παθητικά υποκείμενα.
• Η αναγνώριση της κοινωνικής αφετηρίας της ανισότητας vs στη φυσική- βιολογική ερμηνεία της.
• Η αναγνώριση της δημοκρατίας ως επιδίωξης, ως προϊόντος ατομικής, συλλογικής και θεσμικής δράσης, με όρους αγώνα και διαρκούς έγνοιας.
• Η ανάδειξη εκπαιδευτικών μεθόδων και μέσων που ενισχύουν την επιθυμία για μάθηση, αξιοποιούν τη βιωματική εμπειρία των μαθητών/τριών, και γενικότερα υποβοηθούν την οικοδόμηση μιας άλλης σχέσης με τη γνώση και τον κόσμο.
• Η κατανόηση του ρόλου του/της εκπαιδευτικού στα πλαίσια της Δημοκρατικής Παιδείας.
Ενδεικτική Βιβλιογραφία & Ενημερωτικοί Οδηγοί:
Γεράσιμος Κουζέλης, Φασισμός και δημοκρατία. Νήσος, 2014.
Α. Παληκίδης, Δ. Ασημακοπούλου (επιμέλεια), Κριτικές προσεγγίσεις του ναζιστικού φαινομένου. Από την ιστοριογραφία και την πολιτική θεωρία στη σχολική ιστορική μάθηση. Επίκεντρο, 2013.
Jacques Ranciere, Εφτά κανόνες για να συμβάλουμε στη διάδοση των ρατσιστικών ιδεών. Le Monde, 21.3.1997.
Enzo Traverso, Οι ρίζες της ναζιστικής βίας. Μια ευρωπαϊκή γενεαλογία. Εκδόσεις του Εικοστού Πρώτου, 2013.
Πέτρος Χαραβιτσίδης, Χτίζοντας ένα δημοκρατικό και ανθρώπινο σχολείο. Επίκεντρο, 2013. Δημοκρατική σχολική διοίκηση, εκπαίδευση των μαθητών στα δικαιώματα και παρεμβάσεις με στόχο την προστασία των μαθητών από την βία και τις διακρίσεις.
Συνήγορος του Πολίτη. 2015 Προτάσεις για ένα σχολείο που μας σέβεται και μας υπολογίζει!. Συνήγορος του Παιδιού.