Η Δημοκρατική Παιδεία είναι ένα διετές πρόγραμμα εκπαίδευσης και επιμόρφωσης εκπαιδευτικών που υλοποιείται από το Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών και συγκεκριμένα από το Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών «Πολιτική Επιστήμη και Κοινωνιολογία» του Τμήματος Πολιτικής Επιστήμης και Δημόσιας Διοίκησης και το Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών «Εκπαίδευση και Ανθρώπινα Δικαιώματα» του Τμήματος Εκπαίδευσης και Αγωγής στην Προσχολική Ηλικία, με την αποκλειστική δωρεά του Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος (ΙΣΝ).
Αφετηρία της ομάδας έργου είναι αφενός ο προβληματισμός για την ένταση και τον πολλαπλασιασμό των ξενοφοβικών και των ρατσιστικών αντιλήψεων στη σημερινή κοινωνία και ειδικότερα στο σχολείο και αφετέρου το κοινό ενδιαφέρον για την αντιμετώπιση αντιδημοκρατικών και βίαιων φαινομένων στον χώρο της εκπαίδευσης. Θεωρώντας ότι η ουσιαστική αντιμετώπιση των αντιδράσεων που θέτουν σε κίνδυνο τα δημοκρατικά θεμέλια δεν μπορεί παρά να ξεκινάει από τις πολύ μικρές ηλικίες και διερευνώντας τις ανάγκες που αφορούν την εκπαιδευτική κοινότητα, η ομάδα της Δημοκρατικής Παιδείας βρίσκεται ήδη από το 2013 σε διάλογο με εκπαιδευτικούς της πρωτοβάθμιας και της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης που έχουν εκφράσει την ανάγκη να αποκτήσουν περισσότερες γνώσεις και δεξιότητες ώστε να διασφαλίζουν ένα κλίμα δημοκρατίας, αλληλεγγύης και συνεργασίας στο σχολείο.
Το πρόγραμμα στηρίζει εκατό εν ενεργεία εκπαιδευτικούς στην Αθήνα, τη Θεσσαλονίκη και την Πάτρα παρέχοντας επιμόρφωση εβδομήντα ωρών. Επιπλέον, στο πλαίσιο του προγράμματος α) οργανώνεται ηλεκτρονική πλατφόρμα που συγκεντρώνει και διαθέτει σχετικά υλικά εκπαίδευσης και αγωγής και β) παράγεται πρωτότυπο εκπαιδευτικό υλικό, εγχειρίδια δραστηριοτήτων και προτάσεις δράσεων, τα οποία μπορούν να εντάξουν οι εκπαιδευτικοί στη διδακτική πρακτική τους.
Η Δημοκρατική Παιδεία δεν αντιλαμβάνεται το σχολείο ως έναν ουδέτερο θεσμό αποκομμένο από τις ευρύτερες κοινωνικοοικονομικές και πολιτικές συνθήκες. Αντίθετα, αναγνωρίζει τον ρητό και άρρητο ρόλο της εκπαιδευτικής διαδικασίας στην αναπαραγωγή της λογικής, της λειτουργίας και των αποτελεσμάτων των κυρίαρχων δομών και σχέσεων. Η Δημοκρατική Παιδεία στοχεύει σε ένα σχολείο το οποίο: α) αναγνωρίζει την κοινωνική αφετηρία της ανισότητας και στέκεται κριτικά στις αντιλήψεις που προάγουν τη φυσική-βιολογική ερμηνεία της· β) αποκηρύσσει την εσωστρέφεια και ανοίγεται στην κοινωνία και στα προβλήματά της, δημιουργώντας χώρο και χρόνο για την πραγμάτευσή τους· γ) διακρίνεται από κοινωνική ευαισθησία και ευελιξία, παρακολουθώντας και συμμετέχοντας στην εξέλιξη και στις μεταβολές της κοινωνικής πραγματικότητας· δ) διαμορφώνει σχέσεις αυτονομίας, πρακτικές χειραφέτησης και λόγους κριτικής και αναστοχασμού, που εγγυώνται τον έλεγχο της εξουσίας, τον αποκλεισμό της αυθαιρεσίας, την ορθολογική αντιπαράθεση, τη συνύπαρξη και τη συνεργασία, καθώς και τη συλλογική δράση – σχέσεις, πρακτικές και λόγους με χαρακτήρα «υποδειγματικό» για την κοινωνία εντός της οποίας δρα. Προϋπόθεση για μια εκπαίδευση που αξιώνει τα παραπάνω είναι:
Η Δημοκρατική Παιδεία εστιάζεται μεν στο «εδώ και τώρα» της ζωής των μαθητών και των μαθητριών και της πραγματικότητάς τους, συνδέοντάς την όμως με ιστορικές συντεταγμένες. Προσεγγίζοντας τους μαθητές και τις μαθήτριες ως ενεργά υποκείμενα, η εκπαίδευση στη δημοκρατία και στις δημοκρατικές πρακτικές:
Η Δημοκρατική Παιδεία στηρίζεται σε έναν πυρήνα ιδεών που ενισχύουν την καλλιέργεια της κοινωνικής συνείδησης και αλληλεγγύης, προσφέροντας συνθήκες που ευνοούν τη διαμόρφωση συλλογικοτήτων, στο επίκεντρο των οποίων βρίσκεται η μαθητική κοινότητα. Η Δημοκρατική Παιδεία προσφέρει το πλαίσιο για να διερευνηθεί η σχέση του ατόμου μέσα σε μια συλλογικότητα με όρους αυτονομίας και συνύπαρξης, διασφάλισης και άσκησης δικαιωμάτων, επιμερισμού και ανάληψης υποχρεώσεων, κανόνων συνεργασίας και επίλυσης συγκρούσεων, στα όρια της εκπροσώπησης και της ανάθεσης. Επικουρικά κατανοεί και εκτιμά την εθνοτική – θρησκευτική – έμφυλη – σεξουαλική «διαφορετικότητα», αξιώνοντας μια κοινότητα ισότητας, αδελφοσύνης, ελευθερίας, διάλογου και σεβασμού. Παράλληλα, η Δημοκρατική Παιδεία αποδυναμώνει και υπονομεύει:
Οι βασικοί στόχοι της Δημοκρατικής Παιδείας παραπέμπουν στην οικοδόμηση μιας άλλης σχέσης με τη γνώση και τον κόσμο. Στην Δημοκρατική Παιδεία ξαναβρίσκουν περιεχόμενο οι δύο άξονες που οικοδομούν την παιδαγωγική ως αυθεντική σχέση αμοιβαίας αναγνώρισης, δηλαδή το «εύρος εμπειριών» και η «ικανότητα ευτυχίας». Ο πρώτος αναφέρεται στην ευκαιρία που δίνει η εκπαίδευση να γνωρίσει κανείς άλλους κόσμους καθώς και να τους ζήσει με άλλα μάτια, και ο δεύτερος παραπέμπει σε μεθόδους και μέσα (κυρίως συνδεδεμένα με το παιχνίδι, την εικόνα, τις τέχνες, τα δυνητικά περιβάλλοντα των νέων τεχνολογιών και την απελευθέρωση της δημιουργικής φαντασίας), αλλά κυρίως στη δυνατότητα απόλαυσης (από και διά της γνώσης). Οι ενδεδειγμένες μεθοδολογίες που υποβοηθούν τα παραπάνω: Η εφαρμογή των μεθόδων αυτών μεταβάλλει τον ρόλο του/της εκπαιδευτικού: Τέλος, σύμφωνα με αυτή τη μεθοδολογία, η Δημοκρατική Παιδεία δεν περιορίζεται σε ένα γνωστικό αντικείμενο μόνο (αν και εκ των πραγμάτων μοιάζει να έχει ισχυρότερους δεσμούς με μαθήματα όπως η Ιστορία, η Κοινωνική και Πολιτική Αγωγή, η Γλώσσα και τα συναφή αντικείμενα), αλλά διαπερνά το σύνολο του αναλυτικού προγράμματος καθώς και το σύνολο των δραστηριοτήτων και των πρακτικών που συγκροτούν την καθημερινή σχολική ζωή (όπως είναι, για παράδειγμα, οι σχολικές γιορτές, οι μαθητικές κοινότητες, οι εξωσχολικές δραστηριότητες).
Επιστημονικοί υπεύθυνοι του προγράμματος είναι ο Γεράσιμος Κουζέλης, καθηγητής Επιστημολογίας και Κοινωνιολογίας της Γνώσης στο Τμήμα Πολιτικής Επιστήμης και Δημόσιας Διοίκησης του Εθνικού και Καποδιστρικού Πανεπιστημίου Αθηνών και πρόεδρος του Ινστιτούτου Εκπαιδευτικής Πολιτικής, και η Δήμητρα Μακρυνιώτη, καθηγήτρια Κοινωνιολογίας στο Τμήμα Εκπαίδευσης και Αγωγής στην Προσχολική Ηλικία του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών. Η ομάδα έργου συγκροτείται από επιστήμονες που προέρχονται από διάφορα πεδία των κοινωνικών και ανθρωπιστικών επιστημών:
Ισμήνη Καρυδοπούλου: πολιτική επιστήμονας
Θεωρητικές αφετηρίες και παραδοχές
Στόχοι
Περιεχόμενο
Μέθοδοι
Ποιες/ποιοι είμαστε
Ο Δημήτρης Βραβοσινός έχει σπουδάσει επιστήμες του ανθρώπου και εργάζεται τα τελευταία χρόνια ως εκπαιδευτικός στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση.
Η Θάλεια Δήτσα ολοκληρώνοντας σπουδές Φυσικής στο Πανεπιστήμιο Κρήτης το 2001, εργάστηκε ως συνεργάτης του ΙΤΕ Κρήτης στο έργο καθαρισμού των γλυπτών της Ακρόπολης με laser μέχρι το 2007. Παράλληλα ασχολήθηκε με τον χορό, την χορογραφία και την κινησιολογία, ολοκληρώνοντας σχετικές εκπαιδεύσεις στην Ελλάδα και τη Μ. Βρετανία (MA in Choreography, εκπαιδεύσεις για τη διδασκαλία Pilates, Yoga στην Αθήνα). Από το 2001 αναπτύσσει στα πεδία αυτά καλλιτεχνική και εκπαιδευτική δράση ως performer αρχικά και στη συνέχεια ως χορογράφος (κινησιολογική επιμέλεια για το θέατρο, δημιουργία χορευτικών έργων) και εκπαιδεύτρια. Ολοκλήρωσε το μεταπτυχιακό πρόγραμμα σπουδών Πολιτική Επιστήμη και Κοινωνιολογία του ΕΚΠΑ το 2014 και εντάχθηκε άμεσα στην ομάδα έργου για τη Δημοκρατική Παιδεία. Στα προσωπικά της ενδιαφέροντα περιλαμβάνεται η διαδικασία της τέχνης στο πλαίσιο μιας παιδείας ενδυνάμωσης, απελευθέρωσης και δημοκρατικής διαπαιδαγώγησης.
Ο Ορέστης Διδυμιώτης γεννήθηκε στην Αθήνα το 1985. Σπούδασε Ψυχολογία στο Πάντειο Πανεπιστήμιο. Ειδικεύτηκε σε μεταπτυχιακό επίπεδο στις κοινωνικές επιστήμες στο London School of Economics (LSE) και στο Birkbeck College του Πανεπιστημίου του Λονδίνου. Είναι υποψήφιος διδάκτορας στο Τμήμα Πολιτικής Επιστήμης και Δημόσιας Διοίκησης του Πανεπιστημίου Αθηνών. Ασχολείται με την πολιτική φιλοσοφία, την κοινωνιολογία της γνώσης και της εκπαίδευσης.
Η Ισμήνη Καρυδοπούλου είναι Πολιτικός Επιστήμονας, απόφοιτη του τμήματος Πολιτικής Επιστήμης και Δημόσιας Διοίκησης του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών με μεταπτυχιακό στην Πολιτική Κοινωνιολογία από το το Πανεπιστήμιο Paris I Panthéon- Sorbonne. Παρακολούθησε το Ετήσιο Πρόγραμμα Παιδαγωγικής Κατάρτισης (ΕΠΠΑΙΚ) της Ανώτατης Σχολής Παιδαγωγικής και Τεχνολογικής Εκπαίδευσης (ΑΣΠΑΙΤΕ) καθώς και καταρτίσεις εκπαιδευτών στην Εκπαίδευση στα Ανθρώπινα Δικαιώματα του Συμβουλίου της Ευρώπης. Έχει εργαστεί σε ερευνητικά προγράμματα σχετικά με θέματα της Κοινωνίας των Πολιτών και συνεργαστεί με Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις στην Ελλάδα και στην Γαλλία στο σχεδιασμός προγραμμάτων και συντονισμό δράσεων σχετικά με θέματα μετανάστευσης, διακρίσεων, ρατσισμού και φτώχειας. Παράλληλα έχει εργαστεί ως εκπαιδευτήρια στην Εκπαίδευση στα Ανθρώπινα Δικαιώματα. Σήμερα εργάζεται ως συντονίστρια στο Ελληνικό Φόρουμ Προσφύγων.
Η Φωτεινή Κοκκινάκη γεννήθηκε το 1989 στην Αθήνα και σπούδασε στο τμήμα Επικοινωνίας και ΜΜΕ του Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, ενώ στη συνέχεια ακολούθησε μεταπτυχιακές σπουδές στο τμήμα Πολιτικής Επιστήμης και Κοινωνιολογίας του ιδίου Πανεπιστημίου. Από το 2009 εργάζεται ως δημοσιογράφος στο Ραδιοφωνικό Σταθμό “Αθήνα 9.84”, με ειδίκευση στο ρεπορτάζ γύρω από το προσφυγικό – μεταναστευτικό ζήτημα, την άνοδο της ακροδεξιάς και τα ανθρώπινα δικαιώματα, πεδία τα οποία την απασχόλησαν και κατά την ακαδημαϊκή της έρευνα.
Η Ελπίδα Μαρκοπούλου είναι ψυχολόγος, απόφοιτη του Τμήματος Ψυχολογίας του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης Ειδικεύτηκε σε μεταπτυχιακό επίπεδο στην Αναπτυξιακή και Εκπαιδευτική Ψυχολογία στο Πανεπιστήμιο Paris 8, στην Κλινική Ψυχολογία στο Πανεπιστήμιο Paris 7 και στην “Πολιτική Επιστήμη και Κοινωνιολογία” στο Πανεπιστήμιο Αθηνών. Εργάζεται σε διάφορες δράσεις παρέχοντας ψυχοκοινωνική στήριξη σε ευπαθείς ομάδες του πληθυσμού. Είναι υποψήφια διδάκτορας στο Τμήμα Πολιτικής Επιστήμης και Δημόσιας Διοίκησης του Πανεπιστημίου Αθηνών.
Η Δέσποινα Παρασκευά-Βελουδογιάννη γεννήθηκε το 1985. Αποφοίτησε από το τμήμα Φιλολογίας του ΕΚΠΑ και στη συνέχεια παρακολούθησε το Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών «Πολιτική Επιστήμη και Κοινωνιολογία» του τμήματος Πολιτικής Επιστήμης και Δημόσιας Διοίκησης, όπου σήμερα φοιτά ως διδακτορική φοιτήτρια. Είναι συγγραφέας του βιβλίου Ο Εχθρός, το Αίμα, ο Τιμωρός. Αναλύοντας δεκατρείς λόγους του «Αρχηγού» της Χρυσής Αυγής. Εργάζεται ως επιμελήτρια εκδόσεων.
Η Carolin Philipp σπούδασε πολιτικές επιστήμες και εκπαίδευση στα πανεπιστήμια του Ολντενβούργου, του Πότσνταμ και του Βερολίνου. Τα κύρια ενδιαφέροντα της είναι η παγκοσμιοποίηση, postcolonial theory, η παγκόσμια συνεργασία Βορρά-Νότου και ο αντιρατσισμός. Είναι ιδρυτικό μέλος της MKO πολιτικής εκπαίδευσης glokal e.V. και εργάζεται σε διάφορα εκπαιδευτικά, πολιτικά και ερευνητικά προγράμματα στη Γερμανία. Από το 2009 ζει κυρίως στην Αθήνα και κάνει έρευνα για κοινωνικά κινήματα (διδακτορικό Πανεπιστήμιο του Κάσελ, Γερμανία) με υποστήριξη από το Ίδρυμα HansBöckler. Εργάζεται σε ερευνητικά έργα στο Πάντειο Πανεπιστήμιο και στο Πανεπιστήμιο Αθηνών για το νεοφιλελευθερισμό, τη μετανάστευση, τον ρατσισμό και την πολιτική εκπαίδευση. Γράφει και εκθέτει για διάφορα Γερμανικά μέσα ενημέρωσης από την Ελλάδα.
Η Σούμα Δήμητρα είναι ιδιωτικός εκπαιδευτικός στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση. Είναι αριστούχος διπλωματούχος Κοινωνιολογίας του Παντείου Πανεπιστημίου Πολιτικών και Κοινωνικών Επιστημών, κάτοχος Πτυχίου Παιδαγωγικών Σπουδών της ΠΑ.ΤΕ.Σ Αθηνών, αριστούχος πτυχιούχος του Τμήματος Εκπαίδευσης και Αγωγής στην Προσχολική Ηλικία (ΤΕΑΠΗ) του Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών και κάτοχος Μεταπτυχιακού Διπλώματος Ειδίκευσης του Προγράμματος Μεταπτυχιακών Σπουδών ”Προαγωγή και Αγωγή Υγείας” της Ιατρικής Σχολής και του Τμήματος Φιλοσοφίας, Παιδαγωγικής και Ψυχολογίας του Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών.
Ο Νικόλας Τσαφταρίδης γεννήθηκε το 1956 στη Ζάκυνθο. Είναι μέλος Ε.Ε.Π. Μουσικής Αγωγής στο Τμήμα Εκπαίδευσης και Αγωγής στην Προσχολική Ηλικία, Πανεπιστημίου Αθηνών. Έχει κάνει προπτυχιακές σπουδές στη Λόγια Δυτική Μουσική (πτυχία ανώτερων θεωρητικών), στην εθνομουσικολογία (πτυχίο Λαϊκής κι Παραδοσιακής Μουσικής, ΤΕΙ Ηπείρου), ΜΑ στην Μουσική Αγωγή (University of Reading) και Διδακτορικό στη Μουσική Αγωγή και Εκπαίδευση Ενήλικων (Πανεπιστήμιο Αθηνών). Συμμετείχε στην επιστημονική ομάδα συγγραφής βιβλίων του Προγράμματος Εκπαίδευσης Μουσουλμανοπαίδων και είναι συγγραφέας βιβλίων σχετικών με την Μουσική Αγωγή και τις κατασκευές μουσικών οργάνων ως εκπαιδευτική διαδικασία.
Η Μαγδαληνή Τσεβρένη είναι πολιτικός επιστήμονας, απόφοιτη του τμήματος Πολιτικής Επιστήμης και Ιστορίας του Παντείου Πανεπιστημίου, κάτοχος μεταπτυχιακού τίτλου σπουδών Πολιτικής Επιστήμης και Κοινωνιολογίας του τμήματος Πολιτικής Επιστήμης και Δημόσιας Διοίκησης του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών. Είναι Υποψήφια Διδάκτωρ Πολιτικής Φιλοσοφίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, με αντικείμενο την έννοια της Ελευθερίας και της Ελεύθερης Βούλησης. Παράλληλα, εργάζεται στον χώρο του βιβλίου ως επιμελήτρια, αναγνώστρια και κριτικός, κατά κύριο λόγο δοκιμίων και θεωρητικών κειμένων, με κύρια επαγγελματική στέγη τις εκδόσεις Πόλις.